تیتر نخست خبرگزاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری ۱۹ آذر ماه ۱۴۰۳ دبیرکل بنیاد فردوسی گفت: تقاضا داریم که نهادهای فرهنگی با پشتیبانی صدا و سیما به بنیاد فردوسی اعتماد کنند تا برای نخستین بار داستان‌های شاهنامه فردوسی برای بازنمایی فرهنگ پهلوانی به گونه فیلم، سریال و پویانمایی ساخته شود. یاسر موحدفرد، نویسنده، مدرس شاهنامه‌خوانی، […]
تیتر نخست خبرگزاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری
۱۹ آذر ماه ۱۴۰۳
دبیرکل بنیاد فردوسی گفت: تقاضا داریم که نهادهای فرهنگی با پشتیبانی صدا و سیما به بنیاد فردوسی اعتماد کنند تا برای نخستین بار داستان‌های شاهنامه فردوسی برای بازنمایی فرهنگ پهلوانی به گونه فیلم، سریال و پویانمایی ساخته شود.
یاسر موحدفرد، نویسنده، مدرس شاهنامه‌خوانی، مدیرعامل مؤسسه فردوسی توسی و دبیرکل بنیاد فردوسی توانسته است، هنر نقالی که در معرض خطر ثبت شده بود را با موج شاهنامه‌خوانی و شاهنامه‌نگاری در سراسر ایران گسترش دهد و هم‌اکنون در آستانه بیستمین بزرگداشت حکیم فردوسی و پنجمین جشنواره ملی حکمت فردوسی در گفت‌وگو با میراث آریا، خبر از ارتباط گسترده با نهادهای ملی و بین‌المللی و دیدارهای فراگیر با وزیران، رؤسای سازمان‌ها و مدیران ارشد فرهنگی، هنری و علمی ایران ارائه داد.
بنیاد فردوسی، بنیاد مردم‌نهاد ایرانی است که با مجوز رسمی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اسفند ماه ۱۳۸۴ به طور رسمی آغاز به کار کرده است، شما به عنوان بنیانگذار، رئیس و دبیرکل بنیاد فردوسی درباره آغاز فعالیت‌های این بنیاد مردم‌نهاد توضیح است؟
نزدیک به دو دهه از فعالیت بنیاد فردوسی می‌گذرد. این بنیاد مردم‌نهاد فعالیت‌های گسترده‌ای را در عرصه فرهنگی، هنری، آموزشی، پژوهشی و برون‌مرزی آغاز کرده و نهادهایی را راه‌اندازی نموده که پایگاه خبری شاهنامه‌نیوز و مؤسسه فرهنگی هنری چندمنظوره فردوسی توسی از جمله آن‌ها است.
یکی از فعالیت‌های بنیاد فردوسی در حوزه ثبت‌های جهانی است. در این زمینه چگونه توانسته‌اید، همکاری داشته باشید؟
در آغاز کار برای ثبت‌های جهانی نگرانی‌هایی داشتیم که دیگر کشورها اثرها، مفاخر و شاعران ایرانی را به نام خودشان ثبت می‌کنند. چون پیش از ثبت رسمی بنیاد فردوسی، چندین ثبت مفاخر تمدن پارسی به نام دیگر کشورها به تنهایی و بدون نام بردن از ایران ثبت جهانی شده بود. پس احساس می‌کردیم، باید زودتر مجوزهای ثبت رسمی بنیاد فردوسی را می‌گرفتیم و برای ثبت‌های جهانی دیر آغاز به کار کردیم، اما با همکاری نهادهای فرهنگی ملی و برون‌مرزی توانستیم در فهرست رویدادهای فرهنگی، هنری و علمی یونسکو در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ با ثبت‌های جهانی هزاره پایان سرایش شاهنامه فردوسی و زندگی فعال خواجه نصیرالدین توسی، جایگاه ایران را به بالاترین جایگاه کشورها در یونسکو با ۴ ثبت جهانی در هر دوسالانه رسانده‌ایم.
در بخش بازشناسی مفاخر ایرانی اسلامی از سوی بنیاد فردوسی در چه ثبت‌های جهانی همکاری داشته‌اید؟
بنیاد فردوسی، پس از ثبت رسمی برای ثبت‌های جهانی در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ آمادگی خود را برای ثبت‌های جهانی اعلام کرد. یک سال پیش از آن جشنواره ای در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران را با همکاری وزارت میراث فرهنگی برگزار کردیم و همین باعث شد تا نهادها فعالیت‌های ما را پذیرا باشند. در زمینه ثبت‌های جهانی در «فهرست جهانی رویدادهای علمی، فرهنگی و هنری در یونسکو» که به طور دوسالانه انجام می‌شود در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ حضور داشتیم. زمانی که برای ثبت هزاره پایان سرایش شاهنامه اقدام کردیم به این دقت نکرده بودیم که ۲۵ اسفند ۱۳۸۸ سال‌روز هزاره شاهنامه فردوسی در دوسالانه ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ قرار دارد. با آن‌که بسیاری از رسانه‌ها اعلام کردند ایران دیگر نمی‌تواند این ثبت را جهانی کند اما خوشبختانه از نظر زمانی به موقع اقدام کرده بودیم و این ثبت جهانی را با همکاری بنیاد فردوسی و کمیسیون ملی یونسکو در ایران به انجام رساندیم. پس از این ثبت جهانی، خیلی از کتابخانه‌ها، موزه‌ها و دانشگاه‌های بزرگ دنیا تالارهای اصلی خود را به شاهنامه فردوسی اختصاص دادند. ثبت جهانی شهر مشهد و شیراز به عنوان شهرهای خلاق و یاد گیرنده در سال ۲۰۲۰ و ثبت‌های جهانی آیین‌های پهلوانی، چوگان، زندگی فعال خواجه نصیر و هنر نقالی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ از جمله ثبت‌هایی است که بنیاد فردوسی در آن همکاری داشته است. همچنین از ثبت حکیم نظامی گنجوی به نام کشور آذربایجان به تنهایی با آگاهی‌رسانی داخلی و ثبت مقاله‌هایی در نشریه‌های برون‌مرزی معتبر جلوگیری کرده‌ایم.
یکی از فعالیت‌های اثرگذار بنیاد فردوسی در این سالها چاپ کتاب‌های آموزشی در زمینه فردوسی‌شناسی بوده است؟
تلاش بنیاد فردوسی این بوده که مجموعه کتاب‌های نوینی آماده کند که برای نخستین بار از دید داستانی، سینمایی، نمایشی و هنری به شاهنامه بنگرد. در دو دهه پیش بسیاری از کودکان و نوجوانان سراسر ایران با شاهنامه ارتباط برقرار نمی‌کردند اما برایمان جالب بود با برپایی جشنواره و فراخوان‌ها از آنان در ویژه‌برنامه‌های استانی، ملی و حتی جهانی و شرکت در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و برپایی دوره‌های دانشگاهی و با پژوهش و نگارش کتاب‌هایی هم‌چون شاهنامک، بچه‌های ایرانی، شاهنامه را در جای جای کشور بسیار دوست دارند.
کتاب شاهنامک درباره چه موضوعی است؟
کتاب شاهنامک و کتاب هفت‌خوان رستم دستان، برگزیده ۶۰ نسخه کهن از شاهنامه فردوسی است که با متن روان روزآمد پارسی و گزیده شاهنامه فردوسی همراه با حرکت‌گذاری شعرها به همراه تصویرسازی و متن روان انگلیسی با تطبیق کتاب‌های تاریخی که در نوشتارهای ایران باستان واکاوی کردیم. در کتاب شاهنامک، دیباچه شاهنامه فردوسی با دسته‌بندی نوآیین همراه با زندگی‌نامه فردوسی و آغازین دوره تاریخی ایران و جهان با تطبیق تاریخ تمدن باستانی ایران در کنار دیگر کتاب‌های باستانی و تاریخی، بازنویسی و گردآوری کردیم. در کتابی با نام تاریخ تمدن گمشده ایران با بهره‌گیری از ۷ کتاب باستانی و ۱۴ کتاب تاریخی بخش دیباچه‌ای و دوره پیشدادی که به تاریخ شاهنامه‌ای مشهور شده دوباره بازنویسی شده و در کتاب فردوسی‌نامه، همه داستان‌های تاریخی فردوسی و چگونگی سرایش شاهنامه بازنویسی شده است. در کتاب ۳۶۵ روز با شاهنامه فردوسی، توانستیم کتاب شاهنامک را به زبان پارسی سره، ویژه جوانان و بزرگسالان هم آماده کنیم و در آن کتاب نسخه ۸۰۰ ساله برگردان شاهنامه فردوسی به عربی و نسخه‌های ۲۰۰ ساله برگردان‌های شاهنامه فردوسی به انگلیسی و فرانسوی را ویرایش و برای نخستین بار چاپ کردیم.
پس از دوره صفویه با حضور هنرمندان و هنرجویان کارگاه هنری شاهنامه‌نگاری را در کشور راه‌اندازی کردیم که با همکاری نشر پازینه و نشر دانشگاهی پادینا اثرهای هنری نوین هنرمندان بنیاد فردوسی را در کنار برگزیده نگاره‌های شاهنامه‌های کهن چاپ کردیم. در ضمن ۷ کتاب باستانی ایران مینوی خرد، بندهش، اوستا، دینکرد، وندیداد، گزیده‌های زادسپرم را با شاهنامه فردوسی مقایسه کردیم و کتاب جاویدان خرد هوشنگ پیشدادی کهن‌ترین کتاب جهان را برای نخستین بار در کتاب تاریخ تمدن گمشده ایران به چاپ رساندیم. به تازگی کتاب دیگری به کوشش بنیاد فردوسی چاپ شده که به تاریخ ناشناخته هنر ایران پرداخته و در کتاب دیگری مجموعه مقاله‌هایی از فردوسی‌شناسان برجسته با نام از حکمت فارابی تا حکمت فردوسی چاپ شده است که به زودی در بازار نشر ایران عرضه خواهد شد.
چه دوره‌های آموزشی دانشگاهی هنرهای شاهنامه‌ای برگزار شده است؟
دانشگاه کمبریج انگلیس ۷۳۰ شاهنامه را با نام پروژه شاهنامه گردآوری کرده و با بودجه‌ای شایسته کرسی شاهنامه‌پژوهی را راه‌اندازی کرده است، اما بنیاد فردوسی، بدون بودجه دولتی و با همکاری خانواده‌های ایرانی و دانشگاه پیام نور و دانشگاه جامع علمی کاربردی، ۱۲ دوره کارگاهی آموزشی و دانشگاهی ویژه شاهنامه‌شناسی در ۲۰ کدرشته ادبی و هنری برگزار کرده است که برای نخستین بار در دو رده سنی کودکان و نوجوانان، جوانان و بزرگسالان به گونه مجازی شاهنامه فردوسی را آموزش داده و گواهی‌نامه دانشگاهی ارائه کردیم. در همین کارگاه‌ها تصویرگری کتاب‌های بنیاد فردوسی هم به انجام رسیده و نشر یافته است. جالب است بدانید در سراسر شهرهای ایران هم‌اکنون نشست‌های خانوادگی شاهنامه‌خوانی داریم و خانواده‌ها به همراه فرزندان‌شان در این نشست‌های هفتگی شرکت می‌کنند.
یکی از اثرهای هنری که در چند سال اخیر ساخته شده، کنسرت نمایش «سی» و «سیصد» بود که ارتباط مستقیمی با شاهنامه فردوسی داشت. بنیاد فردوسی چقدر در تولید و حمایت از این گونه اثرها مشارکت داشته است؟
باید بدانید که دو موسیقی‌نمایش سی و سیصد بر پایه روایت شاهنامه‌سوزی ساخته شده بود که پیشنهاد آن از جانب ما به دوستان هنرمند ارائه شد و بدین شکل تنها نهادی که با اعطای نشان زرین فردوسی از دست‌اندرکاران آن به ویژه از همایون شجریان و سهراب پورناظری تقدیر کرده، بنیاد فردوسی بوده است. دو دیگر اجراهای موسیقی حماسی شهرام ناظری، شایسته تقدیر بوده که از سوی بنیاد فردوسی بارها از شوالیه آواز ایران با نشان زرین و تندیس‌های فردوسی در اجراهای گوناگون تجلیل شده است.
درخواستی که داریم این است که نهادهای فرهنگی با پشتیبانی صدا و سیما به بنیاد فردوسی اعتماد کنند تا برای نخستین بار داستان‌های شاهنامه فردوسی برای بازنمایی فرهنگ پهلوانی به گونه فیلم، سریال و پویانمایی ساخته شود. چرا برای فردوسی با اینکه علاقه‌مندان فراوانی دارد هیچ اثر درخوری ساخته نشده است؟ این موضوع درباره فیلم‌های بلند سینمایی و پویانمایی و بازی‌های رایانه‌ای شاهنامه‌ای هم مصداق دارد. البته چند اثر برگرفته از شاهنامه فردوسی با پشتیبانی بنیاد فردوسی به گونه بازی‌های رایانه‌ای برای نخستین بار در جهان از سوی شرکت‌های ایرانی ساخته شده است.
با توجه به اینکه بنیاد فردوسی، مردم‌نهاد است، چقدر مردم در فعالیت‌های این بنیاد مشارکت دارند و آیا شما کمک‌های مالی ثابتی به عنوان حق عضویت که در همه جای جهان مرسوم است، دریافت می‌کنید؟
بنیاد فردوسی، سازمانی مردم نهاد است و از نخستین همایشی که در سال ۱۳۸۲ در دانشگاه خواجه نصیر برگزار کردیم، به گونه غیر رسمی کار خود را آغاز کرد.
مردم به واسطه علاقه‌ای که به فرهنگ و هنر کشور خود دارند، خیلی در برگزاری ویژه‌برنامه‌های ملی به بنیاد فردوسی و نهادها کمک کرده‌اند اما پشتیبانی مالی ثابتی نه از سوی بخش‌های مردمی و نه از سوی نهادهای دولتی به گونه بودجه رسمی سالانه و یا حق عضویت ماهانه به بنیاد فردوسی نمی‌شود و به همین شکل هزینه‌های پرشمار این بنیاد مردم‌نهاد شامل چندین مؤسسه و پایگاه اینترنتی به طور شخصی به وسیله خودم پرداخت می‌شود که با فروش خانه شخصی‌ام بیشتر این هزینه در حال هزینه‌کرد است و گاهی کمک‌های اندکی هم در دوره‌های آموزشی از مردم گرفته می‌شود که صرف برگزاری دوره و پرداخت دستمزد مدرسان و دست‌اندرکاران می‌شود. برخی نهادها در برخی برنامه‌ها هزینه‌های اندکی به هنرمندان و پژوهشگران همکار پرداخت کردند اما بیشتر چند هزار برنامه ملی و برون‌مرزی بنیاد فردوسی به گونه داوطلبانه برگزار شده است.
آیا ارگان‌های مختلف در این سالها از بنیاد فردوسی حمایت کرده‌اند؟ دغدغه‌ای در این باره ندارید؟
برای تأمین هزینه‌های بنیاد فردوسی بارها به مشکل مالی خوردیم که به همین دلیل خانه شخصی‌ام را فروخته‌ام تا بتوانم بخشی از هزینه‌های بنیاد فردوسی کمکی را پرداخت کنم. اما پس از دو دهه هنوز بودجه رسمی برای فعالیت‌های گسترده‌ای که انجام می‌دهیم به طور ثابت دریافت نکردیم. اگرچه کمک‌های اندکی از سوی برخی از فرهنگ دوستان مردمی و برخی نهادها دریافت کرده‌ایم اما صرف هزینه‌های جاری در زمان‌های بسیار کوتاهی شده است. برای نمونه از سال ۱۳۹۷ پایگاه خبری شاهنامه‌نیوز با همکاری خبرنگاران و عکاسان با مجوز رسمی راه‌اندازی شده که به گونه داوطلبانه در حال پشتیبانی از هنرمندان و پژوهشگران است اما تاکنون هیچ کمک مالی از سوی هیچ نهادی از جمله معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت نکرده است. در حالی که به بسیاری پایگاه‌های خبری سراسر ایران کمک هزینه ثابت اعطا می‌شود. راه‌اندازی سایت‌های اینترنتی پایگاه آموزشی توس‌پدیا، آیین شهریاری و فروشگاه مجازی بنیاد فردوسی هم از سوی بنیاد فردوسی چند سالی راه‌اندازی شده که با بودجه شخصی ادامه فعالیت می‌دهد و حتی یک تبلیغ و یا گزارش تبلیغی دریافت نکرده است.
بنیاد فردوسی بیشتر روی چه مفاخر ادبی تمرکز دارد؟
فرهنگ، هنر، تاریخ و تمدن ایران از جمله مواردی است که در بنیاد فردوسی به آن‌ها پرداخته شده است و ما روی این موارد تمرکز داریم. اما سخن شما درست است و بیشتر فعالیت‌های ما بر روی اندیشه‌های فردوسی، زندگی او و اثر دانشنامه‌ای و حماسی اش تمرکز دارد. بر این باور هستیم شاهنامه فردوسی قابلیت‌های بسیاری برای فعالیت‌های پژوهشی و هنری دارد. نگارش پژوهش‌های نوآیین و ساخت اثرهای هنری به ویژه در زمینه موسیقی‌نمایش، فیلم سینمایی، پویانمایی و سریال تلویزیونی و شبکه خانگی و برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های هنری می‌تواند با پشتیبانی نهادها انجام گیرد که مورد اقبال خانواده‌های ایرانی و بسیاری از خانواده‌های فرهنگ‌دوست قرار خواهد گرفت. بنیاد فردوسی در هر زمینه‌ای از زیرشاخه‌های فرهنگ، پژوهش و هنر که نهادها اجازه همکاری بدهند، آمادگی همکاری دارد.
بنیاد فردوسی چه برنامه‌هایی برای آینده دارد؟
۱۹ دوره بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی را برگزار کردیم و سال آینده، بیستمین دوره آن را خواهیم داشت. همین طور پنجمین جشنواره ملی حکمت فردوسی را هم می‌خواهیم برگزار کنیم. ما شاهنامه را به پنج بخش بر پایه حکمت فردوسی دسته‌بندی کرده‌ایم: خداشناسی، خردشناسی، جهان‌شناسی، مردم‌شناسی، دین و دانش‌شناسی. بنیاد فردوسی با آن‌که تاکنون ۳ کتاب مجموعه مقاله‌های پژوهشی در زمینه دانشنامه شاهنامه فردوسی با همکاری ناشران چاپ کرده است اما از سال ۱۳۹۰ تا الان بیش از ۳۰۰ مقاله از فردوسی‌شناسان و شاهنامه‌پژوهان برجسته دریافت کردیم که آمادگی چاپ موضوعی آن را با پشتیبانی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها داریم.
پیشنهاد بنیاد فردوسی برای ساماندهی به فعالیت‌های مرتبط با شاهنامه فردوسی چیست؟
بنیاد فردوسی به گونه رسمی به همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها به ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی، پیشنهاد راه‌اندازی ستاد ملی فردوسی‌شناسی را ارائه کرده است. همچنین پیشنهاد راه‌اندازی ستادی برای اجرای دستورهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ایران در زمینه استخراج حکمت فردوسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اخلاقی شاهنامه فردوسی را ارائه کردیم تا پس از سال ۱۳۷۵ شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس با همکاری وزارت میراث فرهنگی و بنیاد فردوسی بتواند ویژه‌برنامه‌های شایسته‌ای برگزار کند.
یکی از مهم‌ترین ثبت‌های جهانی که از سوی بنیاد فردوسی انجام شده است، ثبت‌های جهانی آیین‌های پهلوانی و آیین چوگان و همکاری برای ارائه پیشنهاد ثبت جهانی کشتی باچوخه است. شما در زمینه‌های ورزشی هم ثبت‌هایی جهانی و ملی داشته‌اید؟
ما در این سالها از کشتی باچوخه حمایت کردیم و افتخار راهبری کمیته فرهنگی فدراسیون جهانی کشتی باچوخه را دارم. همان گونه که چندین سال دبیری ستاد ترویج فرهنگ پهلوانی کشور و راهبری فرهنگی فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران را هم داشته‌ام،
آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای ایران و آیین چوگان در یونسکو به نام ایران نخستین ثبت‌های جهانی ورزشی در یونسکو بوده که بنیاد فردوسی در آن نقش بسزایی داشته و چند سالی هم ثبت جهانی کشتی باچوخه را با همکاری بنیاد فردوسی و فدراسیون جهانی کشتی باچوخه به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دوره‌های گوناگون ارائه کردیم اما در زمینه پیشنهاد آخر که درباره ثبت جهانی ورزشی ارائه دادیم تاکنون هیچ نهادی از جمله وزارت ورزش و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همکاری نکرده اند.
هیچ نهادی برای راهبری شاهنامه‌خوانی و شاهنامه‌نگاری و پژوهش در زمینه شاهنامه فردوسی در کشور نداریم. با این وجود، بنیاد فردوسی بدون بودجه تلاش‌های ارزنده‌ای ارائه کرده است. بدین شکل راه‌اندازی ستاد ملی فردوسی‌شناسی در کشور ضروری است تا همه نهادها عضو آن باشند و بتوانند در زمینه شاهنامه فردوسی، فعالیت‌های تخصصی پژوهشی مانند نگارش دانشنامه شاهنامه فردوسی را آماده کنند. در حالی که بارها پیشنهاد آن را به گونه دانشنامه شاهنامه فردوسی و فرهنگ پهلوانی به وزارت ورزش دادیم و با آن‌که در شورای پژوهشی این وزارتخانه ثبت شد و با تأییدهایی که وزارت علوم و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه به بنیاد فردوسی ارائه داده اما هیچ بودجه رسمی به آن تعلق نگرفته است. دانشنامه شاهنامه فردوسی در سندهای پرشماری در یونسکو درج شده است که نهادهای متولی می‌بایست برای راه‌اندازی آن به بنیاد فردوسی یاری برسانند. برای تولید کالاهای فرهنگی هنری شاهنامه‌ای که به باورم درآمدهای فراوانی هم در پی خواهد داشت با راه‌اندازی ستاد ملی فردوسی‌شناسی، تنها با همکاری همه نهادها امکان‌پذیر خواهد بود تا راهبری فعالیت‌های خرد و کلان در زمینه شاهنامه فردوسی زیر نظر این ستاد در سطح محله‌ای، استانی، ملی و برون‌مرزی انجام شود. پس از سالها کار در بنیاد فردوسی یکی از خواسته‌های ما این است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان نخستین مشاور یونسکو از سوی ایران، بنیاد فردوسی را به سازمان جهانی یونسکو معرفی کند. از سوی دیگر برای ساخت موزه فردوسی و راه‌اندازی دانشنامه شاهنامه فردوسی باید تلاش‌های جدی انجام شود که برای این مهم بنیاد فردوسی، بارها طرح‌هایی ارائه کرده است.
Friday, 3 January , 2025